روش های مراقبت از کودک [ نکات تکمیلی ]

مراقبت از کودک از بدو تولد تا 3 سالگی نیاز به مطالعه و تجربه بسیاری دارد. امروزه اغلب مادران جوان قبل از تولد نوزادشان شروع به کسب اطلاعاتی در این زمینه می‌کنند. پیشرفت دانش و تکنولوژی به اندازه‌ای است که براحتی می‌توانید هرگونه اطلاعاتی را در هر زمینه براحتی از طریق رسانه‌ها بدست آورید و در هر ساعتی از شبانه روز هرگونه سوال و مشکلی که پیش بیاید، براحتی قابل اشتراک گذاری و پرسش از متخصص و مشاور کودک می‌باشد. روش های مراقبت از کودک می‌تواند بسیار گسترده و مفصل باشد که در اینجا می‌خواهیم مطالبی را در این زمینه بصورت مختصر یادآور شویم.

کودکان آسیب‌پذیر و ضعیف‌ هستند و بدون مراقبت‌های والدین، قادر به ادامه حیات نیستند. برای اینکه کودک رشد سالمی داشته باشد، نیاز است والدین نیز تجربیات خوبی را با مطالعه و مشاوره کسب نمایند. این از وظایف مهم خانواده است که برای داشتن یک زندگی سالم چه از نظر جسمانی و چه روانی برای کودک شان تلاش کنند. ممکن است در خیلی از موارد پدر و مادر به علت کم تجربگی یا بی اطلاعی در خانه نتوانند مراقبت از کودک را به نحو احسن و تمام و کمال به سرانجام برسانند. امروزه مراکز تخصصی خوبی برای مشاوره و مراقبت از کودکان وجود دارد که خانواده‌ها می‌توانند از خدمات آنها بصورت شبانه روزی بهره ببرند.

روش های مراقبت از کودک از بدو تولد تا 3 سالگی

در روزها و ماههای اولیه نیازهای نوزادان عبارتند از: در آغوش گرفتن، نوازش، توجه به گریه کردن آنها، رفع گرسنگی و نظافت، رفع نیازهای اولیه و برقراری ارتباط پوستی و صوتی با پدر و مادر است. بعد از 6 ماه نوزاد نیاز دارد که والدین و اعضای خانواده با او صحبت نموده، آواز بخوانند، کتاب بخوانند و بازی کنند. در این سن نوزاد سر و صدای بسیاری می‌کند تا توجه دیگران را به خود جلب نماید، لبخند زده و صداهای کودکانه از خود در می‌آورد و صدای اعضای خانواده را تشخیص می‌دهد.

از 12 ماهگی ببعد اکثر کودکان می‌توانند چند کلمه حرف بزنند، بنشینند و راه بروند. در این سنین باید اعضای خانواده بیشتر مراقب آنها بوده و وقت بیشتری را با آنها بگذرانند. کودکان امید و شادی هر منزلی هستند و والدین باید برای سلامتی و رشد آنان به هر طریقی که شده با آموزش روش های مراقبت از کودک تلاش نمایند تا در آینده فردی سالم چه از نظر جسمی چه روحی و روانی، انسانهای مفید، آرام و سالمی را تحویل جامعه دهند.

مراقبت های اولیه

بعد از تولد نوزاد معمولا 2 تا 3 روز در بیمارستان یکسری اقدامات و آموزشهای اولیه برای نوزاد و والدین صورت می‌گیرد ولی به محض ورود به منزل این شمایید که بعنوان والد و سرپرست، مسئولیت نگهداری و مراقبت از کودک را دارید. پس بهتر است به دنبال مطالعه و کسب اطلاعات درست و یادگیری روش های مراقبت از کودک بوده و زیاد به نظرات و مطالبی که از اطرافیان می‌شنوید اعتماد نکنید تا بتوانید بدرستی از عهده این وظیفه بزرگ برآمده و زندگی شاداب و سالمی برای خود و فرزندتان فراهم آورید.

مراقبت از نوزاد از بدو تولد تا 10 روز

ارتباط نزدیک با مادر مخصوصا تماس پوستی بین نوزاد با مادر و پدر در روزهای اولیه تولد بسیار حیاتی است به همین خاطر برای تقویت پیوند بین کودک و والدین، به این امر توصیه فراوان می‌شود. تغذیه، استراحت و آرامش مادر نیز یکی از الویت‌های مهمی است که باید مد نظر قرار گیرد. برای تغذیه کودک، در روزهای اولیه تولد فقط شیر مادر توصیه می‌شود. روشهای درست شیردهی و زمانبندی آن، در بیمارستان توسط مشاور و پرستار نوزادان به مادر آموزش داده می‌شود و اولین بار شخصی با دقت و حوصله به مادر کمک می‌کند که به درستی بتواند نوزاد خود را شیر دهد.

برای تعویض پوشک و تنظیم ساعات خواب کودک نیز نیاز به برنامه ریزی بوده و اکثرا در روزهای اول بعلت نیاز به استراحت مادر، لازم است که شخصی با تجربه در این زمینه کمک رسانی داشته باشد ولی بعد از 10 روز تمام این روال بصورت روتین درآمده و عادت می‌شود. مراقبت از ریشه بند ناف تا ده روز لازم است و تا قبل از افتادن آن نوزاد را استحمام نکرده و نظافت پوست نوزاد را می‌توان با آب و دستمال مرطوب انجام داد. تمامی این نکات ریز با یادگیری روش های مراقبت از کودک از بدو تولد امکان پذیر است.

مراقبت در دوران شیردهی

اگر مادر شاغل است و تمایل دارد که کودک گاهی با شیشه شیر بخورد، باید روشهای دوشیدن شیر و نگهداری آن در شیشه داخل یخچال برای چند ساعت را به او آموزش داد تا در صورت نبودن مادر، توسط شخص دیگری به نوزاد داده شود. و این کار بهتر است در همان ماه‌های اول به کودک نیز عادت داده شود تا یاد بگیرد که با پستانک نیز بتواند تغذیه کند. پس از هر با شیردهی لازم است کودک را در وضعیت مناسبی قرار دهید که بتواند هوای اضافی را که در حین شیر خوردن وارد معده شده را خارج نموده و به اصطلاح آروغ بزند تا دچار نفق و دل پیچه نشود.

چنانچه شیر مادر کافی نباشد، کودک می‌تواند با یک یا دو وعده شیر خشک تغذیه شود، این کار باید زیر نظر متخصص و مشاور تغذیه برنامه ریزی گردد. مشاور پس از معاینه و بررسی وضعیت نوزاد، شیرخشک مناسبی را توصیه نموده و مقدارش را نیز تعیین می‌کند. در مقاله « بهترین شیر خشک برای نوزاد » می‌توانید اطلاعات مفیدی در این زمینه کسب نمایید.

مراقبتهای لازم در پوشک کردن نوزاد

یکی از روش های مراقبت از کودک رعایت نکاتی در پوشک کردن نوزاد است معمولا اگر کودک چه با شیر مادر چه با شیر خشک، تغذیه کافی و نرمال داشته باشد، روزانه ۶ تا ۸ بار پوشک خود را خیس کرده و حداقل یک بار مدفوع می‌کند. حتی در مواقعی لازم می‌شود تا ۱۰ بار پوشک نوزاد را عوض کنید. استفاده از یک تشکچه مخصوص و دستمال مرطوب و در صورت نیاز یک کرم سوختگی ادرار، توصیه می‌شود.

توجه داشته باشید که بلافاصله بعد از خیس کردن نوزاد، پوشک را تعویض کنید و بهتر است گاهی اوقات اجازه دهید نوزاد زمانی را بدون پوشک بماند. از آنجایی که نوزاد در ماههای اول به سرعت رشد می‌کند، خریدن و انبار نمودن تعداد زیادی پوشک لازم نیست چون ممکن است نیاز به پوشک سایز بزرگتر باشد.

مراقبت‌ پزشکی از کودک

پس از تولد نوزاد اولین کاری که باید انجام دهید، انتخاب یک پزشک متخصص اطفال است، با انتخاب یک پزشک آگاه و مورد اعتماد، تا حد زیادی خیال‌تان راحت خواهد شد. همچنین لازم است هر ماه با بررسی نمودار رشد، قد و وزن و واکسیناسیون کودک، با مشاورین مراقبت از کودک در ارتباط باشید. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه روش های مراقبت از کودک در خصوص واکسیناسیون، می‌توانید مقاله « همه چیز در مورد مراقبت های قبل و بعد از واکسن 2 ماهگی » را مطالعه بفرمایید.

مراقبت در هنگام بیماری

توجه به دمای بدن و بررسی علت گریه نوزاد می‌تواند در تشخیص به موقع بیماری کودک کمک نماید. دمای بدن کودک تا کمتر از ۳۷٫۲ درجه سانتیگراد طبیعی می‌باشد دمای بالاتر از آن تب محسوب می‌شود. تغییر دمای جزئی با دست غیر ممکن است و توصیه می‌شود از دماسنج استفاده کنید. برای نوزادان زیر 3 ماه، دماسنج رکتال دقیق ترین است.

بسیاری از والدین کم تجربه که روش های مراقبت از کودک را نمی‌دانند، در هنگام تب پاهای کودکان را با جوراب می‌پوشانند و دمای بدن او را بالاتر می‌برند در صورتیکه بجای پوشاندن بیش از حد، باید یک لباس راحت و نازک انتخاب کنند و دمای اتاق را نیز خنک نگه دارند. و مهمتر اینکه از خود درمانی و توصیه اطرافیان بپرهیزند و بلافاصله با پزشک متخصص تماس بگیرند.

مراقبت در هنگام خواب کودک

نوزاد تازه متولد شده تا دو ماه اول زندگی تقریبا ۱۶ ساعت می‌خوابد فقط درصورتیکه خیس کرده باشد و یا گرسنه باشد بیدار می‌شود. البته چرخه خواب در نوزادان متفاوت است کمتر پیش می‌آید که برای غذا دادن به کودک هر ۳ ساعت یک بار، نیاز باشد که او را برای شیر خوردن بیدار کنید.

نکته مهم دیگری که در روش های مراقبت از کودک حائز اهمیت می‌باشد، این است که بسیار مراقب باشید کودک به پهلو بخوابد چون در صورتیکه سربالا بخوابد با برگشت شیر اضافی که خورده است به سمت بالای لوله گوارش، احتمال خفگی خواهد بود. همچنین کودک خود را رو به شکم نخوابانید چون باعث بسته شدن راه تنفس او می‌شود. در ضمن برای اینکه یک طرف سر نوزاد صاف نشود، بهتر است که مراقب جهت خواب نوزاد باشید یعنی به طور مداوم به یک طرف نخوابد و او را بچرخانید.

تا زمانیکه نوزاد فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند بهتر است تخت او در کنار مادر باشد و توصیه می‌شود والدین مراقبت از کودک را نوبت بندی نمایند. برای تجدید قوا و ذخیره انرژی مادر بهتر است وقتی کودک می‌خوابد مادر هم بخوابد آرامش مادر به کودک نیز منتقل می‌شود. بهتر است که همیشه کودک در رختخواب خودش بخوابد و به هیچ وجه از مبل و راحتی برای خواب کودک استفاده نکنید.

مراقبت جسمی از کودک

یکی دیگر از آموزشهای لازم در روش های مراقبت از کودک، مراقبت از جسم و بدن نوزادان است مثلا در هنگام شیردهی یا تعویض پوشک، استحمام و تعویض لباس، کوتاه کردن ناخن‌‌های نوزاد، تمیز کردن گوش‌ها یا تخلیه بینی کودک، ماساژ دادن نوزاد و… که بطور مختصر به بیان آنها می‌پردازیم.

مراقبت در هنگام استحمام

استحمام نوزاد تازه متولد شده کار حساسی است و نیاز به آموزش دارد. معمولا نوزاد سالم با وزن 2/5 کیلوگرم در همان روزهای اول تولد نیاز به استحمام دارد ولی گاها به دلیل بستری بودن مادر و نوزاد در بیمارستان و یا سرمای فصلی، این کار به تاخیر می‌افتد. برای نوزادان کم وزن، استحمام را تا افتادن بند ناف به تاخیر می‌اندازند قبل از آن می‌توان از یک اسفنج و آب گرم برای شستشوی کودک استفاده نمود ولی بعد از خشک شدن و افتادن بند ناف، بهتر است هفته‌ای ۲ بار نوزاد را استحمام کنید استحمام زیاد نیز باعث خشکی پوست نوزاد می‌شود.

روش های مراقبت از کودک قبل از حمام این است که تمام وسایل او را آماده کنید حمام را گرم نموده و از صابون ملایم کودک، حوله نرم، لوسیون یا کرم کودک استفاده کنید. از کمک شخص دیگری استفاده نمایید و دقت داشته باشید که سر و گردن کودک بالاتر از بدنش قرار بگیرد و به آرامی بدن نوزاد را شستشو دهید. اگر نوزاد را قبل از خواب حمام کنید، کمک می‌کند که کودک خواب آرام‌تری داشته باشد.

نظافت و مراقبت از پوست

یکی از روش های مراقبت از کودک ماساژ است که در ضمن بهترین روش، برای برقراری ارتباط با کودک است. ماساژ همچنین در آرامش و خواب کودک و هضم غذا کمک می‌کند. بدین ترتیب که مقدار کمی روغن یا لوسیون را در کف دست خود پخش نموده و بدن نوزاد را به آرامی ماساژ دهید بهتر است این کار را قبل از استحمام انجام دهید. ناخن های نوزادان خیلی سریع رشد می‌کند و ممکن است نوزاد با حرکات سریع دست به پوست بدن و صورت خود آسیب بزند لازم است هنگامی که نوزاد خواب است به وسیله یک ناخن گیر مخصوص ناخنش را کوتاه کنید.

نکته مهمی که در روش های مراقبت از کودک باید در نظر داشت این است که کودکان پوستی لطیف تر از بزرگسالان دارند و تحت تاثیر کوچکترین حرارت و اشعه پوست‌شان آسیب می‌بیند. پس نباید در برابر نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند و در زمان استحمام، حتما دمای آب کنترل شود. در هنگام تعویض پوشک به ناحیه حساسی که ممکن است دچار سوختگی ادرار شده باشد توجه نموده و از پماد مخصوص سوختگی ادرار استفاده نمایید.

مراقبت و ایمنی در مقابل خطرات

خطراتی که در منزل کودکان را تهدید می‌کند عبارتند از بخاری، اجاق گاز، پریز برق، مواد شیمیایی، استخرهای شنا، پنجره باز و درب بالکن و… شما با آموزش روش های مراقبت از کودک تا حدود زیادی می‌توانید حوادث ناشی از این خطرات را کم کنید. هنوز هم در بسیاری از مناطق دیده می‌شود که خانواده ها کودکان بزرگ تر را به مراقبت از برادر یا خواهر کوچک تر از خود می‌گمارند در صورتیکه باید مطمئن شد که کودک بزرگ تر توانایی کافی برای مراقبت از کودک کوچک‌تر را داشته باشد. بهتر است از کودکان بزرگتر بخواهید که در صورت بروز هر گونه حادثه ای برای فرزند کوچکتر، ابتدا با شما تماس بگیرد.

پس از استفاده از اتوی لباس یا مو، آنرا از دسترس کودکان دور کنید تا موجب سوختگی کودک نشود. شومینه و بخاری نیز از ابزارهای خطرساز برای کودکان هستند. آب جوش، کتری روی گاز و یا سماور یکی از وسایل خطرناکی هستند که کودکان را تهدید می‌کنند. هنگام آشپزی به شدت مواظب کودک خود باشید.

برای پنجره ها از حفاظ با ارتفاع مناسب استفاده کنید. روی درب های شیشه‌ای از برچسب رنگی استفاده کنید که کودک متوجه وجود شیشه شود. داخل پریز برق حتما درپوش قرار دهید و سیم شارژ گوشی را از دسترس کودکان دور کنید و مراقب انگشتان کودک خود در برابر وسایلی که لولا دارند باشید. وسایل نوک تیز مانند چاقو، قیچی و همچنین مواد شیمیایی مانند سوسک کش و مواد شوینده را دور از دسترس کودکان قرار دهید.

مراقبت از کودک در هنگام بازی

شروع حرکت و بازی کودکان در مرحله اول بصورت چهار دست و پا است در این مرحله هرچیزی را که می‌بینند با کنجکاوی در دهان خود برده و آنها را امتحان می‌کنند در این سن کودک نیاز به مراقب دائمی دارد و بهتر است که کلیه اشیاء را از سر راه کودک بردارید. در مرحله بعد کودک شروع به راه رفتن می‌کند و اوایل بدلیل نداشتن تعادل، بارها به زمین می‌خورد. طبق توصیه کارشناسان و پرستاران در آموزش روش های مراقبت از کودک، به والدین پیشنهاد می‌شود که در این سن سر راه کودک را هموار کنند که هنگام راه رفتن پای کودک به جایی گیر نکند و به او آسیبی وارد نشود.

مثلا لبه‌های فرش را تا حد ممکن مسطح و صاف کنید، راه پله‌ها را از موکت یا فرش بپوشانید و در صورت امکان از ترمزگیر زیر فرش استفاده کنید. برای جلوگیری از ضربه به سر کودک در هنگام افتادن، از محافظ گوشه برای لبه های تیز میز، کمد و تلویزیون استفاده کنید.

در هنگام بازی های آبی مراقب حوادث ناشی از خفگی در آب باشید و در تمام لحظات در کنار کودک حضور داشته باشید و به هیچ وجه به بهانه پاسخ دادن به تلفن یا سر زدن به غذا کودک را تنها نگذارید. بازی و سرگرمی کودک با والدین بسیار توصیه می‌شود چون باعث نزدیکی بیشتر و رشد ذهنی کودک می‌گردد. یکی از روش‌های آرامش کودک استفاده از موزیک ملایم در فضای خانه است موسیقی باعث می‌شود که کودک با هوش‌تر و آرام‌تری داشته باشید.

روش های مراقبت از کودک با اصلاح رفتار والدین

نکاتی مهمی که لازم است در آموزش روش های مراقبت از کودک متذکر شویم این است که در هنگام بروز رفتار بد از کودک، هیچوقت والدین نباید پاسخگو باشند و کودکان باید خودشان مسئولیت رفتار خود را بر عهده بگیرند. دیگر اینکه هیچوقت از فناوری برای نگه داشتن بچه‌ها استفاده نکنید. متاسفانه امروزه بسیاری از والدین برای سرگرمی فرزندان خود از ابزارهایی مانند تلفن همراه و تلویزیون استفاده می‌کنند که اشعه ناشی از این دستگاه‌ها بر مغز کودکان تأثیر گذاشته و بسیار برای سلامتی کودکان مضر است.

بهتر است سعی کنید با کودک دوستانه صحبت کنید عصبانیت و صحبت با صدای بلند نتیجه عکس می‌دهد و فقط مشکلاتی را به وجود می‌آورد. برقراری ارتباط درست و روش های مراقبت از کودک نیاز به دانش و اطلاعات دارد و والدین کودک باید خودشان را برای ذهن کنجکاو کودک و سوالات مداوم او آماده کنند و استراتژی مناسبی را برای برخورد با رفتارهای کودک برگزینند.

صدها مورد از این استراتژی ها وجوددارد که با آموزش روش های مراقبت از کودک در آینده فرزندان‌تان تاثیرگذار خواهد بود. با مطالعه مقاله « 9 کاری که والدین کودکان موفق انجام می‌دهند » می‌توانید اطلاعات مفیدی در این زمینه کسب نمایید.

جمع بندی و نتیجه گیری :
والدین کودک نیاز دارند هم قبل و هم بعد از به دنیا آمدن نوزاد روش های مراقبت از کودک را آموزش ببینند و در هیچ شرایطی به توصیه‌های اطرافیان اعتماد نکنند. مطالب ذکر شده در این مقاله برای والدینی که تازه بچه دار شده و روش های مراقبت از کودک را نمی دانند بسیار مفید است. مراقبت های اولیه، مراقبت های پزشکی و مراقبت های جسمی کودکان بسیار مهم و ضروری می‌باشد. همچنین اگر روش های مراقبت از کودک را نمی‌دانید بهتر است از متخصص و مشاور کودک کمک بگیرید. موسسات بسیاری در این زمینه وجود دارند که می‌توانند بصورت حضوری و آنلاین کمک‌های مفیدی را به شما ارائه دهند.